O Konstytucji 3 Maja słyszał i uczył się każdy , ale być może nie każdy wie, że jej historia nawiązuje do symbolicznych trzech trójek. Jej autorami były trzy osoby, wprowadzała trójpodział władzy i została uchwalona pamiętnego 3 maja.
Autorami Konstytucji byli: król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj. Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową, przyjętą tego dnia przez Sejm Czteroletni. Dzieliła władzę na : ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Ograniczała immunitety prawne oraz przywileje szlachty nieposesjonackiej, tzw. gołoty. Potwierdzała przywileje mieszczańskie, według których mieszczanie mieli prawo do bezpieczeństwa osobistego, posiadania majątków ziemskich, zajmowania stanowisk i urzędów, w tym prawa zasiadania w Sejmie. Brała chłopów pod opiekę państwa.
Konstytucja 3 maja znosiła także najpoważniejsze zagrożenia dla funkcjonowania Rzeczpospolitej – zrywające sejmy liberum veto, konfederacje, doprowadzające do wojen domowych, ograniczała prawa sejmików ziemskich oraz znosiła wolną elekcję, przywracając w Rzeczpospolitej dziedziczność władzy monarszej. Konstytucja likwidowała Rzeczpospolitą Obojga Narodów, a w jej miejsce powoływała Rzeczpospolitą Polską, która była pierwszą na świecie monarchią konstytucyjną.
Ustawa Rządowa miała być aktualizowana co 25 lat, aby zawsze była dopasowana do bieżących czasów. Co ćwierć wieku miał się zbierać Sejm Konstytucyjny i pracować nad zmianami. Tak się jednak nigdy nie stało.
W nocy z 18 na 19 maja 1792 roku magnaci zainteresowani trwaniem oligarchicznych rządów, przeciwnicy Konstytucji i reform, zawiązali w Targowicy konfederację. Spisek ten powstał w porozumienu z carycą Rosji Katarzyną II. Skonfederowani magnaci ogłosili ludowi, że stoją na straży zagrożonej wolności państwa i jego tradycyjnych wartości. Zmobilizowane siły targowiczan i armii rosyjskiej wkroczyły do Polski. Król zdążył jedynie przygotować do walki armię, składającą się głównie z rekrutów, entuzjastów nowego porządku. Polskie wojska odniosły kilka zwycięstw, narodziła się legenda Tadeusza Kościuszki, ustanowiono order Virtuti Militari dla obrońców Ojczyzny, ale kiedy król, tracący wiarę w sens walki, przeszedł na stronę targowiczan, definitywnie umarł polski sen o reformach i wolności.
Konstytucja obowiązywała jedynie 15 miesięcy, ale dla każdego Polaka „wczoraj i dziś” jest symbolem walki o reformę państwa, a przede wszystkim jego ocalenie. Niech się święci 3 Maja!
Historia Konstytucji 3 maja 1791 r w pigułce:
